Een stageverslag van Sandra Hollander:
Een stage met vrouwelijke instructeurs is dat nog wel van nu? In een tijd waarin het woord ‘genderneutraal’ het nieuwe modewoord is in de maatschappelijke discussie in Nederland? Is er een diepere betekenis van een programmering met alleen vrouwelijke aikidoleraren of komt er volgende maand een stage met mannelijke instructeurs? Is er behoefte aan een stage met alleen vrouwelijke instructeurs? En als dat zo is, welke meerwaarde zoeken deelnemers van de stage? Deze overdenkingen nam ik mee naar de stage op 29 oktober 2017.
Al vijf keer eerder werd er een stage als deze georganiseerd door Aikido Nederland, je zou het een traditie kunnen noemen. Caroline (Bied-Charreton, DAF) is in gesprek met Satomi (Ishikawa, DAF) als ze zich realiseren dat ze vorig jaar het lustrum niet hebben benoemd. In de afgelopen jaren is het evenement geëvolueerd van ‘vrouwenstage’ naar een multi-stijlen stage met een internationaal karakter, gegeven door vrouwelijke instructeurs. Beide vrouwen zijn oudgedienden in de line-up van de terugkerende stage, net als Trudeke (Sterringa, AFN) en Jeanette (Tanis, Yuwakai). Vandaag is er ook een nieuw gezicht, Nastasja Skerlj Grat uit Slovenië. Eerder was zij een half jaar uchi-deshi in de Vriesman dojo en in Slovenië draait ze mee in de Aikido top. Al pratend knopen de dames hun hakama vast.
Er zitten ruim zestig mannen en vrouwen in seiza als Trudeke de stage begint. Ze heeft er duidelijk zin in. Het thema van de eerste les deze dag is balansverstoring. Waar is uke het minst stabiel en hoe organiseer je dat in je voordeel als je tori bent? Vanwege de grootte van de groep wordt er tijdens de kaiten nage vormen met drietallen gewerkt. Later zal ze in ons gesprek aangeven dat de focus op stabiliteit versus instabiliteit bewust is gekozen. “Het is een techniek die je helpt als je minder spierkracht hebt dan uke en een strategie die goed past bij mijn postuur”.
Als ik een aantal deelnemers naar hun beweegredenen vraag om vandaag naar de stage te komen tref ik mensen die voorgaande jaren ook zijn geweest en goede ervaringen hebben opgedaan. Zij noemen de aandacht voor een goede techniek als pluspunt, omdat domineren met spierkracht voor hen geen oplossing is of simpelweg omdat ze spierkracht geen oplossing vinden in aikido. Als ik vraag of aandacht voor een goede techniek wellicht een specifiek vrouwelijke kwaliteit is, wordt de conclusie getrokken dat de aandacht voor techniek meer afhankelijk is van het postuur van de aikidoleerling of de aikidoleraar. Een vrouw op de mat heeft vaker een langere uke voor zich of een uke die meer fysiek gewicht kan uitoefenen. Als je een klein postuur als urgente reden hebt om de techniek maximaal te bestuderen, wordt je ook beter in het doceren van techniek als instructeur. Deelnemer Loby beaamt dat dit voor iedereen met een kleiner postuur interessant is, ook voor hem als man: “Ik kan op een stage als deze goed zien en ervaren hoe een docent de oplossing zoekt. Daar leer ik van.”
In haar les demonstreert Satomi een duidelijk strategie voor het omgaan met grote ukes. Terwijl ze met haar fysieke tegenpool, een lange en brede man, voor de groep staat benadrukt ze zelf de regie te houden door in de entree tijdig te openen in de schouders. Zo creëer je ruimte om te bewegen en bepaal je zelf de voorwaarden voor de vorm. ‘Create your own space’ zegt ze daarover. Het ziet er overtuigend uit. Tijdens het oefenen merk ik dat er ook het nodige interne werk bij komt kijken. Satomi zegt daarover “Open van binnen uit, dan maakt het niet uit als je stevig wordt aangevallen.”
Tijdens de pauze spreek ik Ingrid die met haar dochter Pascale naar de stage in Alphen aan de Rijn is afgereisd. Twee generaties vrouwen samen op de mat. “In de budo wereld is nog een behoorlijke inhaalslag te maken als het gaat om de positie van vrouwen. Anders dan bijvoorbeeld bij yoga is aikido lang een mannensport geweest. Het zijn dan ook vooral mannen die het langst aan aikido doen. Vrouwen halen dat nu langzaam in.” De ervaringen daarin blijken te verschillen merkt ik na een aantal gesprekken. Zowel per dojo als ook in de bonden. Jeanette geeft aan dat zij als instructeur nog steeds een prestatiecultuur ervaart: “Ik zie met grote regelmatig vrouwen vertrekken omdat ze zich niet thuis voelen in een omgeving waar hiërarchie een dominante rol speelt.” Trudeke heeft het idee dat er anno 2017 een betere voedingsbodem is voor vrouwen in aikido dan toen zij zelf begon. Ze merkt daarbij op dat er nu veel meer dojo’s zijn om uit te kiezen, waardoor geïnteresseerde beginners wellicht makkelijker een dojo vinden die bij ze past.
De beginners die ik spreek geven aan het bij aanvang heel spannend te vinden, het deelnemen aan een multi-stijlen stage. Eenmaal aan de slag zijn ze enthousiast over de open en toch serieuze sfeer. Hanneke zegt daarover ‘Het voelt voor mij goed dat ik er als beginner ook mag zijn. Dat ervaar ik niet op alle stages zo.” In gesprek met gevorderde aikidoka’s Evelien en Marjan wordt de sfeer als “ontspannen en studerend” beschreven. “De setting is anders dan bij mannelijke docenten” vult Evelien aan. Marjan vindt de mix aan deelnemers plezierig: “Het is goed dat de stage voor iedereen toegankelijk is. Dat het een multi-stijlen stage is, maakt dat je uit je comfort zone komt. Dat is leuk.”
Van de zestig deelnemers zijn de vrouwen in de meerderheid, bijna twee derde van de totale opkomst. Voor deelnemer Hans doet het allemaal niet ter zake, man of vrouw, hij geniet vooral van de “variatie aan gooivoer” zegt hij lachend.
De laatste twee uur van de stage moet ik overslaan, de familie wacht op mij. Als ik alle gesprekken van deze dag overdenk, is mijn indruk dat de deelnemers van de stage zich vooral aangetrokken voelen tot de sfeer waarin je ontspannen en serieus kunt trainen. Daarbij is ook de duidelijke en overtuigende technische uitleg een publiekstrekker. Stuk voor stuk sprak ik mensen die nieuwsgierig zijn en het interessant vinden om te kijken hoe het is om te werken buiten hun comfort zone. Een aikidoka vertelde daar vandaag over “het is alsof ik hier de sfeer ervaar die ik ook zie als ik de eerste oorspronkelijke aikido filmpjes kijk, die met die wijze oude mannen. In deze stage herken ik de waarden uit die tijd. “ Misschien is dat wel het beste antwoord op mijn gedachte of een stage met vrouwelijke instructeurs nog van deze tijd is.